In gesprek over beleving: “Het belang mag niet onderschat worden”

Wat is beleving en waarom is het belangrijk dat we daar aandacht aan besteden? In de woonkamer van ons kantoor, uitkijkend op een groene, zonnige tuin, is dit het onderwerp van gesprek voor collega’s Martin van der Zwan (Directeur), Linde van den Brink (Omgevingspsycholoog) en Laura Barnhoorn (Adviseur Openbare Ruimte).

Thuis in de openbare ruimte

‘Als PLANTERRA willen we bijdragen aan een stad waar mensen zich thuis voelen’ vertelt Martin. ‘De openbare ruimte is iets waar je iedere dag mee te maken hebt en die je kan raken. Als je buiten bent, sta je in de openbare ruimte. We zien het als de verlengde van je huiskamer. Daarom vinden wij het belangrijk dat mensen graag verblijven in de openbare ruimte en dat het bijdraagt aan geluk en welbevinden. Als we het hebben over een openbare ruimte die ons raakt en een prettig gevoel geeft, dan hebben we het over beleving. Beleving is hoe we iets ervaren en waarderen, hoe we ons ergens bij voelen. Het belang hiervan mag niet onderschat worden. Beleving is namelijk ook gedrag.’

Laura: ‘Hoe zit dat precies?’

‘De openbare ruimte,’ legt Linde uit, ‘heeft consequenties voor welbevinden, gevoel en gedrag. Dat werkt zowel positief als negatief. Een omgeving die als prettig wordt beleefd kan bijvoorbeeld gezond gedrag zoals spelen, bewegen en ontmoeten stimuleren. Anderzijds, een omgeving met veel rommel en vandalisme kan leiden tot minder sociaal gedrag. Beleving is dus niet alleen maar ‘leuk’, het kan ons gevoel en gedrag ook negatief beïnvloeden. Het feit dat de openbare ruimte een grote invloed heeft op  gebruik, gedrag en  welbevinden, betekent dat we wel aandacht moéten besteden aan de beleving van de openbare ruimte. Dat de omgeving iets met je doet is een gegeven, dus je kan er maar beter op sturen zodat je positieve uitkomsten krijgt. Het is geen optie om te sturen op beleving, je móet wel…’.

“De openbare ruimte heeft consequenties voor welbevinden, gevoel en gedrag. Dat werkt zowel positief als negatief.“

Linde van den Brink

Belevingsonderzoek in de praktijk

Martin: ‘We hebben in 2019 een projectgroep Gebruik en beleving opgezet die onder andere een belevingsmodel heeft ontwikkeld. Met het belevingsmodel kunnen we separaat onderzoek doen naar beleving. Daarnaast proberen we beleving altijd mee te nemen in de plannen en beleidsvisies die we schrijven.’ Laura vult aan: ‘Dit doen we door bij de start van een project informatie op te halen bij inwoners. Zo hebben we in Heerhugowaard onderzoek gedaan naar de beleving van het groen en in Diemen hebben we de beleving van pleinen onderzocht. Op deze manier helpen we gemeenten te werken in de geest van de Omgevingswet; inwoners denken mee en hebben invloed op de plannen.’

Laura: ‘Martin, jij had leiding over het ontwikkelen van het PLANTERRA Belevingsmodel, wat kan je ons vertellen over het model?’ Martin: ‘Het belevingsmodel is een instrument voor het creëren van een gezonde en veilige omgeving die inwoners positief beleven. Ten eerste legt het model uit wat beleving is en door welke omgevingsfactoren het beïnvloed wordt. Ten tweede maakt het model inzichtelijk waar je op moet letten als je bepaalde doelstellingen hebt voor een gebied. Het geeft aan welke omgevingsfactoren van belang zijn en biedt oplossingen voor problemen in de omgeving. Ten derde is het model een middel om het gesprek aan te gaan tussen verschillende disciplines. Het laat zien wat een fijne openbare ruimte is en welke doelstellingen meegenomen kunnen worden.’

“Het belevingsmodel is een instrument voor het creëren van een gezonde en veilige omgeving die inwoners positief beleven.“

Martin van der Zwan

De beheerder als kansenpakker

Laura: ‘En beleving kunnen we ook vertalen naar het beheer’. Martin: ‘Klopt, beleving wordt door veel omgevingsfactoren bepaald. Het onderhoud is daar zeker één van. Een omgeving met veel zwerfafval, gaten in de weg en onkruid heeft een sterke invloed op onze beleving. Op het moment dat het niet goed is, valt het op en klagen mensen. We zien de beheerder niet in traditionele zin maar als een kansenpakker, die ook kijkt hoe we de omgeving prettiger kunnen maken. De beheerder kan op een concrete manier vorm geven aan een positieve beleving. We zien de beheerder als één van de manieren om te werken aan beleving. Het model laat namelijk zien dat ook de uitstraling en staat van de fysieke omgeving invloed heeft op beleving.’

Onze hoop voor 2020

Martin: ‘We hopen dat gemeenten meer aandacht gaan besteden aan de beleving van de openbare ruimte omdat dit hen helpt een prettige omgeving te realiseren waar inwoners zich prettig voelen.’ ‘Bovendien, door beleving van inwoners als uitgangspunt te nemen, werk je als gemeente meer klantgericht en volgens de Omgevingswet’ vult Linde aan. ‘Als gemeente ben je heel snel bij de mens als je aandacht besteed aan beleving. Het is een efficiënte manier om bij te dragen aan sociale doelstellingen aangezien de omgeving een grote invloed heeft op de mens. Het mooie is dat je als gemeente dit in de hand hebt. Hoe mensen zich thuis gedragen is moeilijk te beïnvloeden, maar als gemeente heb je wel invloed op de openbare ruimte. En die openbare ruimte heeft vervolgens veel invloed op ons gevoel en gedrag.’

“Als gemeente ben je heel snel bij de mens als je aandacht besteed aan beleving. Het is een efficiënte manier op bij te dragen aan sociale doelstellingen.”

Linde van den Brink

Seminar Gebruik en beleving

Stadsverbeteraars