‘Gebruik en beleving’ in de openbare ruimte: Diemen als onderzoeksveld

In een vorige nieuwsbrief hebben wij u voorgesteld aan onze projectgroep ‘Gebruik en Beleving’ en verteld over onze pilot in Leiden. De afgelopen weken hebben wij als projectgroep niet stilgezeten en was Diemen aan de beurt als onderzoeksveld. Door middel van observaties en korte interviews hebben wij het gebruik en de beleving van verschillende plekken in Diemen in kaart gebracht. Interessant om de verschillende factoren die van invloed zijn op gebruik en beleving uit de literatuur terug te zien in de praktijk en door trial-and-error te leren voor vervolgonderzoek!

Het onderzoeksveld: Diemen

De gemeente Diemen werkt aan het actualiseren van het Kwaliteitsplan voor de openbare ruimte, waarin criteria staan beschreven die de kwaliteit van de openbare ruimte beïnvloeden. Het voldoen aan deze criteria is echter nog geen garantie voor een kwalitatief goede openbare ruimte, doordat er vaak vergeten wordt rekening te houden met de belevingskwaliteit. De beleving en het gebruik van een plek is van grote invloed op de kwaliteit ervan. Daarom voerden wij op drie locaties in Diemen een belevingsscan uit om meer inzicht te krijgen in de factoren die van invloed zijn op de beleving van de openbare ruimte. Bij een belevingsscan wordt vastgesteld hoe gebruikers de openbare ruimte beleven, bij voorkeur met behulp van verschillende methoden. Op deze manier kunnen bepalen wat Diemenaren nodig hebben voor een kwalitatief goede openbare ruimte. De scan in Diemen is uitgevoerd op twee centrale pleinen en bij de campus door middel van observaties en interviews.

Leren over gebruik en beleving

Uit de literatuur hebben wij geleerd dat er drie verschillende soorten factoren van invloed zijn op het gebruik en de beleving van de openbare ruimte: persoonlijke, fysieke en sociale. Het is leuk om te zien dat al deze factoren ook daadwerkelijk in het onderzoek naar boven kwamen, echter wel in verschillende mate. Groen en kleur worden genoemd als belangrijke fysieke factoren om een plek aantrekkelijk te maken. Daarnaast vinden mensen het fijn om iets ‘te bekijken’, zoals een fontein of een kunstwerk. Dit draagt bij aan een positievere beleving van de openbare ruimte. Niet alleen de fysieke factoren spelen een belangrijke rol, ook sociale factoren zijn zeer bepalend voor zowel de beleving als het gebruik van de ruimte. Zo gaf iemand aan: “Nu is het plein saai en leeg, maar als de viskraam er op donderdag staat is er meer aanloop en is het veel gezelliger hier.” Naast fysieke elementen is ook de aanwezigheid van mensen een prikkel voor het oog, doordat ze zorgen voor levendigheid. De mate waarin mensen aangeven deze aspecten belangrijk te vinden verschilt per persoon. Persoonlijke standaarden en wensen zijn verschillend, de ene stelt hogere eisen als het gaat over het schoonniveau van de openbare ruimte dan de ander.

Leren over onderzoeksmethoden

In deze belevingsscan hebben we, net als in Leiden, observaties gedaan en interviews afgenomen. Het uitvoeren van observaties was een goede methode om meer te weten te komen over het gebruik van de verschillende plekken. Straatinterviews zijn gebruikt om een compleet beeld te vormen van het gebruik en de beleving. Tijdens de interviews viel het ons op dat mensen bereid waren om mee te werken en onze vragen te beantwoorden. Echter schrok het lopen met clipboards mensen af, waarschijnlijk omdat dit geassocieerd wordt met verkopers. Gedurende de interviews merkten we alleen dat mensen niet langer dan 5 minuten in gesprek wilden, waardoor het soms lastig was om diepgang te bereiken. Daarnaast merkten we dat mensen weinig bewust waren van wat ze beleven en door welke factoren deze beleving tot stand komt. Als je verschillende scenario’s laat zien, hebben mensen sneller een mening.

Ons advies

Denk van tevoren goed na over de onderzoeksvraag die je beantwoord wilt hebben en de methoden die je wilt gaan gebruiken, omdat belevingsonderzoek vrij intensief is. Kun je door middel van dit onderzoek en de vragen die je stelt jouw hoofdvraag beantwoorden? Om deze vraag te beantwoorden kan je beter één locatie grondig onderzoeken dan meerdere locaties oppervlakkig. Bezoek de plek op verschillende momenten, ’s ochtends zijn er andere mensen op straat dan ’s avonds en in het weekend pak je misschien ook de groep werkenden mee. Plekken zijn verschillend, maar de factoren die de beleving en het gebruik beïnvloeden zijn hetzelfde en komen overal terug. Verschillende sociale, fysieke en persoonlijke factoren spelen altijd een belangrijke rol. Per plek is het alleen verschillend welke factoren meer aandacht nodig hebben om de beleving en het gebruik van een specifieke openbare ruimte te verbeteren. Probeer er door middel van onderzoek achter te komen waar de knelpunten liggen, zodat wij als Stadsverbeteraars hierin kunnen investeren om de openbare ruimte weer een stukje mooier, aantrekkelijker en toegankelijker te kunnen maken!