
Ecologisch beheer: goed voor de bij én de portemonnee?
Ecologisch maaibeheer is goed voor de biodiversiteit en zorgt voor klimaatbestendige dijken en oevers. Toch wordt het gros van het openbaar groen nog steeds op traditionele wijze gemaaid. Ecologisch maaibeheer wordt geassocieerd met hogere onderhoudskosten, maar is dat beeld terecht? Wij zetten de kosten voor verschillende vormen van ecologisch maaibeheer uiteen.
Regulier versus ecologisch beheer
Regulier beheer is gericht op een veilige, verzorgde en functionele omgeving. De uitvoering bestaat uit intensieve beheersmaatregelen, waardoor de ecologische waarde van de openbare ruimte beperkt is. Denk hierbij aan strak gemaaide gazons en uitheemse flora die vooral aantrekkelijk moeten zijn.
Aan de andere kant hebben we ecologisch beheer, dat gericht is op het vergroten van de biodiversiteit. Ecologisch beheer is het beheren van groene en blauwe structuren waarbij de inheemse flora en fauna centraal staan. Met ecologisch beheer:
- worden diverse leefgebieden ontwikkeld;
- wordt rekening gehouden met natuurlijke processen, de bloei-, groei- en zaadvorming van inheemse soorten;
- is er aandacht voor een volledige jaarcyclus van insecten;
- en wordt gezorgd voor een aanbod van schuil-, voedsel- en verblijfsplaatsen voor soorten als vogels, insecten en egels.
Ecologisch maaibeheer
Een manier om dit te verwezenlijken is het toepassen van ecologisch maaibeheer. Enkele voorbeelden van ecologisch maaibeheer zijn:
- Maaien en afzuigen: Hierbij wordt het maaisel direct verwijderd, wat zorgt voor het verschralen van bermen, rust in de toplaag, en een gunstige omgeving voor kruiden.

- Hooilandbeheer: Enkele dagen na het maaien van bermen wordt het maaisel afgevoerd, waardoor dieren op tijd weg kunnen komen. Dit draagt ook bij aan het verschralen van de bodem en rust in de toplaag.

- Gefaseerd maaien: Hierbij wordt slechts een deel van de vegetatie gemaaid, waardoor het ongemaaid deel dient als verblijf- en schuilplaats voor dieren. Een voorbeeld van gefaseerd maaien is sinusmaaien: het maaien van een patroon o.b.v. vegetatiekenmerken. Er ontstaan verschillende vlakken in diverse groeistadia. De lokale fauna profiteert van deze diversiteit in bloeimomenten.

- Schapen en geiten maaien: Schapen en geiten kunnen worden ingezet om specifieke delen van gazons te maaien. Op deze manier worden gazons niet ‘plat gemaaid’ en krijgen bloemen en planten meer kans.

Wat kost ecologisch maaibeheer?
Om de biodiversiteit te vergroten en versterken is ecologisch maaibeheer een must. De kosten kunnen echter sterk variëren. Het bedrag is afhankelijk van het gewenste resultaat en de snelheid waarmee het resultaat behaald moet worden, het type maaibeheer, de maaifrequentie en het oppervlak, de bereikbaarheid en het terrein van het areaal dat gemaaid moet worden.
Hieronder wordt een overzicht geboden van de ecologische bijdrage van en de kosten die gemoeid gaan met diverse vormen van ecologisch maaibeheer. Het ecologisch beheer wordt hierin afgezet tegen regulier beheer.
Veel kosten van ecologisch beheer zijn gerelateerd aan de korte termijn. Het is echter ook belangrijk om naar de kosten op lange termijn te kijken. Zo is er bij het ecologisch beheren van bermen en oevers minder kans op ophoging en verdichting dan bij regulier beheer het geval is, waardoor water beter in de bodem kan infiltreren. Daarnaast geldt: hoe diverser de beplanting op dijken en oevers, hoe steviger de dijken en oevers en hoe minder snel ze afkalven en doorbreken. Diverse beplanting beperkt eveneens plagen en kan de klappen van klimaatextremen beter opvangen. Dit laat zien hoe ecologisch beheer eventuele toekomstige kosten kan beperken.

Conclusie
De veronderstelling dat ecologisch beheer duurder is dan regulier beheer gaat niet in elk geval op. De kosten van ecologisch beheer variëren per intensiteit en type van het beheer dat wordt toegepast. Zo is het ecologisch beheer van gazons kostentechnisch gezien voordeliger dan regulier beheer, voornamelijk door een verminderde maaifrequentie.
Afhankelijk van het type regulier bermbeheer, kan ecologisch beheer op korte termijn zowel goedkoper als duurder uitvallen. Bij oevers is het regulier beheer goedkoper gebleken dan ecologisch beheer, hoofdzakelijk door het afvoeren van maaisel bij ecologisch beheer.
Het is echter goed om te beseffen dat regulier beheer leidt tot het ophogen en verdichten van bermen en oevers, waardoor hemelwater niet goed meer kan infiltreren. Ook maakt het oevers en dijken minder stevig, met grotere kans op afkalving en doorbraken. Het aanpakken hiervan gaat gepaard met jaarlijks terugkerende kosten. Dit maakt dat regulier beheer op langere termijn niet per definitie duurder hoeft te zijn dan ecologisch beheer.
Als gemeente is er de taak om de openbare ruimte te onderhouden; niet alleen op functionele wijze, maar ook om ervoor te zorgen dat deze duurzaam en toekomstbestendig is. Ecologisch beheer is essentieel hiervoor, want je behaalt winst op diverse terreinen. Naast dat het niet per se duurder hoeft te zijn, draag je bij aan het versterken van de biodiversiteit en bodemkwaliteit, het opvangen van de effecten van klimaatverandering en het vergroten van de belevingswaarde.
Ecologisch beheer vraagt om een omschakeling van werkwijze. Dit gebeurt niet van de een op de andere dag. PLANTERRA kan u helpen met uw vragen over (het proces naar) ecologisch beheer en een financiële doorrekening maken. Wilt u meer weten? Neem vrijblijvend contact op met Lieke Willems.
Hoe Planterra gemeente Oldebroek heeft geholpen in hun proces naar ecologisch beheer
Voor gemeente Oldebroek hebben we berekend wat de extra kosten voor beheer en onderhoud zijn om ecologisch te beheren. Het gaat hierbij om de kosten die boven op het reguliere beheerpakket komen. Er is gekozen om een bepaald deel van de gazons, wadi’s en bermen om te vormen naar ecologisch beheer en ook nieuwe biodiverse plekken te ontwikkelen waar ecologisch wordt beheerd.Voor deze gebieden hebben we diverse vormen doorgerekend (maaien en afvoeren, maaien en afzuigen), met daarbij de keuze om bepaalde elementen wel of niet mee te rekenen (zoals stortkosten, inzaaien en afplaggen). Voor het maaien is er onderscheid gemaakt tussen alles maaien, gefaseerd maaien en sinusmaaien. Een variabel beheerpakket, waarbij de gemeente zelf elementen kan toevoegen en weglaten om het gewenste resultaat door te rekenen.
Dit artikel werd geschreven door Marieke van der Klaauw en Jarno Hoogebeen.
0 comments on Ecologisch beheer: goed voor de bij én de portemonnee?