7 maatlatten ter bevordering van de beweegvriendelijkheid van de openbare ruimte

Afgelopen jaar hebben Nederlanders een stuk minder bewogen dan voorheen. Het CBS toont aan dat meer dan de helft van alle Nederlanders te weinig beweegt en dus niet voldoet aan de voorgeschreven beweegrichtlijnen van de Gezondheidsraad (RTL Nieuws, 2022). Volgens deze richtlijnen dienen kinderen minstens één uur per dag en volwassenen minstens 2,5 uur per week matig intensief te bewegen, door bijvoorbeeld te fietsen of te wandelen (Rijksoverheid, 2020). De coronapandemie lijkt een bijdrage te hebben geleverd aan de dalende bewegingscijfers, waardoor we na de coronacrisis nu in een ‘beweegcrisis’ verkeren (De Volkskrant, 2022). Dit terwijl voldoende beweging een belangrijke bijdrage levert aan de fysieke en mentale gezondheid van mensen en dus essentieel is voor de bevordering van de algehele volksgezondheid.

Om het tij te keren en mensen uit te nodigen om te bewegen, is het belangrijk om de openbare ruimte beweegvriendelijk in te richten. Deze heeft namelijk de mogelijkheid om bewegen te stimuleren. Bovendien leidt met de komst van de Omgevingswet het ertoe dat gezondheid meer gewicht krijgt binnen de ontwikkeling van de openbare ruimte, gezien het een integraal onderwerp gaat geworden. Hierdoor dienen bij nieuwe ontwikkelingen in de leefomgeving de mogelijke gezondheidseffecten voor zowel de omgeving als omwonenden te worden meegenomen.
Een beweegvriendelijke openbare ruimte kan dus beweging stimuleren. Maar wat wordt hier precies onder verstaan? Dit is een openbare ruimte die mensen uitnodigt om er te verblijven en te bewegen. Hierbij speelt zowel het fysieke als sociale domein een rol. Zo dient de openbare ruimte fysiek te zijn ingericht om bewegen mogelijk en aantrekkelijk te maken, middels voorzieningen om te spelen, bewegen en verplaatsen. Hierbij kan worden gedacht aan speeltuinen en -toestellen, sportfaciliteiten en kwalitatief goede fiets- en wandelpaden. Naast de fysieke inrichting is het belangrijk dat de ruimte prettig wordt beleefd. Dit is namelijk een belangrijke voorwaarde voor het doorbrengen van tijd in een openbare ruimte.

Ontwikkeling beweegvriendelijke maatlatten

Om dit potentieel van de openbare ruimte te kunnen benutten, is het belangrijk om vast te stellen en te meten hoe beweegvriendelijk de openbare ruimte in een stad, wijk of buurt is. Met dit in ons achterhoofd hebben we onderzocht waar een beweegvriendelijke ruimte aan moet voldoen. Dit heeft geleid tot de ontwikkeling van 7 maatlatten. De toepassing van deze maatlatten laat zien hoe beweegvriendelijk de openbare ruimte is en waar verbeteringen het meest nodig zijn. Inzichten hierin kunnen aanleiding zijn om kleine verbeteringen in de openbare ruimte door te voeren, waardoor deze beweegvriendelijker en uiteindelijk gezonder wordt. Aan de andere kant kan zo ook bij herstructurering van of vervangingen in de openbare ruimte direct gekeken worden hoe deze meer beweegvriendelijk kan worden.

De 7 maatlatten zijn:

Werkwijze

Om de openbare ruimte te kunnen beoordelen op de zeven maatlatten passen wij twee verschillende methoden toe. Enerzijds voeren wij een schouw uit om de beeldkwaliteit te meten. Hierbij gaat het puur om de aanwezigheid of afwezigheid van factoren betreffende de thema’s van de maatlatten. Anderzijds nemen wij op locatie een enquête af om de beleving van de openbare ruimte te meten. Hierin wordt aandacht besteed aan de beleving van fysieke elementen en gedragselementen. De uitkomsten van beide methoden worden vertaald naar een zogeheten kwaliteitsweb. In dit web staan de zeven maatlatten en hoe zij scoren op beeldkwaliteit en de beleving van fysieke elementen en gedragselementen. Op deze manier ontstaat er inzicht in hoe de openbare ruimte scoort op beweegvriendelijkheid en waar ruimte voor verbetering is. Figuur 1 toont een voorbeeld van een dergelijk kwaliteitsweb.

Case study: Arnhem Presikhaaf 3

Om de methoden van de maatlatten te analyseren hebben wij een veldtest uitgevoerd in de buurt Presikhaaf 3 te Arnhem. In eerste instantie hebben wij met behulp van een scoreformulier zeven locaties binnen de buurt geschouwd op de beweegvriendelijkheid van deze plekken. Deze plekken varieerden van een buurthuis tot parken en speeltuinen. De veldtest heeft laten zien dat de schouw ook functioneert in de praktijk. Om vervolgens de beleving te achterhalen hebben wij geënquêteerd bij winkelstrip Honingkamp in Presikhaaf 3. De inzichten vanuit de enquête vormden een belangrijke aanvulling op de meer objectieve schouw.

Verwijzingen

• De Volkskrant (2022, 20 mei). Honderdduizenden sporters afgehaakt in coronacrisis: ‘Vooral effect op jongeren is zorgwekkend’. Verkregen van: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/honderdduizenden-sporters-afgehaakt-in-coronacrisis-vooral-effect-op-jongeren-is-zorgwekkend~b09c8d0a/?utm_source=link&utm_medium=app&utm_campaign=shared%20content&utm_content=free
• Rijksoverheid (2020, 7 juli). Beweegrichtlijnen. Verkregen van: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2020/07/07/beweegrichtlijnen
• RTL Nieuws (2022, 16 mei). CBS: Ruim helft van de Nederlanders beweegt te weinig. Verkregen van: https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5308827/bewegen-sporten-beweegnorm-richtlijnen-corona-wandelen

Contact

Wilt u meer te weten komen over het bevorderen van de beweegvriendelijkheid van de openbare ruimte? Neem dan contact op met Linde van den Brink via linde.vandenbrink@planterra.nl.