Gemeente Alkmaar – Richtlijnen voor een gezonde en vitale openbare ruimte

De Gemeente Alkmaar bouwt op vijf binnenstedelijke locaties in de gemeente Alkmaar nieuwe woningen: het Alkmaars Kanaal. Tegelijkertijd heeft de gemeente Alkmaar ambities op het gebied van gezondheid en vitaliteit en de openbare ruimte speelt daarin een belangrijk rol. Voor een deel van de functies van de openbare ruimte (o.a. parkeren) zijn concrete richtlijnen en normen opgenomen in Alkmaars beleid, maar voor een ‘gezonde en vitale’ openbare ruimte zijn deze richtlijnen en normen er nog nauwelijks.

Dit terwijl de openbare ruimte een belangrijke rol kan spelen in ondersteuning van onze fysieke en mentale gezondheid. Denk aan sporten, spelen in bredere zin, ontspannen, ontmoeten en van natuur en cultuur genieten in de openbare ruimte. De afwezigheid van richtlijnen en normen op dit vlak maakt het lastig om bij herinrichting van bestaande buurten of het realiseren van nieuwe wijken een gezonde en vitale openbare ruimte voor de mens goed te borgen. Daarom vroeg de gemeente Alkmaar Planterra om samen met hen te onderzoeken hoe passende richtlijnen voor de gemeente er uit zouden kunnen zien. 

Onze aanpak 

Dit deden we in 2 stappen: 

• We analyseerden beleidsdocumenten en spraken met beleidsmedewerkers om de bouwstenen te verzamelen. We vatten deze samen in Alkmaarse kernprincipes vitale openbare ruimte.  
• Daarna vertaalden we deze kernprincipes naar concrete kwalitatieve en kwantitatieve richtlijnen. Dit deden we met input vanuit de mensen die ermee moeten gaan werken en deze gepresenteerd aan de programmamanagers. 

Het resultaat 

Het resultaat is een set richtlijnen die past bij de gemeente Alkmaar en de ambities uit bestaande beleidsdocumenten. De richtlijnen zijn onderverdeeld in vier thema’s (binnenste ring onderstaande figuur) en uiteraard is rekening gehouden met randvoorwaarden vanuit andere actuele thema’s (buitenste ring onderstaande figuur). 

De richtlijnen beschrijven kwalitatief de ‘bedoeling’ en bevatten toetsbare normen die niet alleen bruikbaar zijn voor nieuwe ontwikkelingen, maar ook voor de bestaande openbare ruimte. Deze set richtlijnen biedt handvatten om voldoende ruimte te reserveren voor een gezonde openbare ruimte waarin mensen kunnen bewegen, ontspannen en ontmoeten en zo bij te dragen aan buurten waar we in opgroeien, ontmoeten en gezond ouder in willen worden.  

Richtlijnen zijn geen blauwdruk, maar gespreksinstrument 

In de praktijk vormen deze richtlijnen samen met richtlijnen vanuit andere disciplines de kaders waarbinnen ruimtelijke projecten in overleg vorm moet krijgen. Daarbij helpen deze richtlijnen om de ruimtevraag voor vitaliteit te onderbouwen en gezamenlijk het gesprek te voeren over hoe de ruimte moet worden ingevuld. 

De gemeente Alkmaar maakt ook gebruik van HIOR.nl, een online Handboek inrichting openbare ruimte. Als vervolgstap worden de richtlijnen hier ingeladen, zodat zij dezelfde status krijgen als de richtlijnen vanuit andere disciplines. 

Dit artikel is geschreven door Linde van den Brink.