Participatie en co-creatie bij gebiedsontwikkeling: welk pad kies jij?

Op 28 maart 2018 vond het VNG Realisatie congres ‘Back to the future’ plaats in de Fabrique in Maarssen. Tijdens deze dag stond ‘samen organiseren, samen realiseren’ centraal. In het kader daarvan ging één van de sessies op het congres over participatie en co-creatie tussen burgers en overheid bij gebiedsontwikkeling. Bynette Stam en Maike Popma van VNG Realisatie en Mariska Kien van PLANTERRA bereidden deze sessie samen voor.

Het vraagstuk

‘Samen organiseren, samen realiseren’, een aanpak waar de overheid steeds meer naar streeft. Hoe pak je dit daadwerkelijk aan en wie heeft welke rol? Deze en andere vragen over participatie en co-creatie bij gebiedsontwikkeling kwamen aan bod tijdens deze sessie op het congres.

Placemaking

Tijdens de sessie werd eerst de term placemaking geïntroduceerd, een methodiek die uitstekend aansluit bij deze visie. Placemaking is een visie en methodiek voor het versterken van onze leefomgeving, waarbij alle betrokken partijen op een bewuste manier gezamenlijk een (her)ontwikkeling van een gebied aanpakken (Healey, 1997). Bij placemaking staat de mens centraal. Wat weten we over behoeften van mensen? Het vak van de Omgevingspsychologie doet vele studies hiernaar. In de openbare ruimte hebben mensen hebben baat bij prettige plekken, zoals zitplekken en sociale activiteiten. Als zij hun schoenen uittrekken of knuffelen is een hoger doel bereikt. Want dit zijn tekenen van contemplatie. In hoeverre maken we gebruik van dit soort inzichten? En hoe zorg je ervoor dat de openbare ruimte beter aansluit op onze behoeften? Onder andere door de gebruiker ook te betrekken bij ontwikkelingen.

Dillemma’s

Toch levert dit ook dilemma’s op. Want niet alleen de overheid heeft een rol bij (her)ontwikkeling, maar inmiddels een hele reeks van partijen. Er ontstaat een sturingsvraagstuk. Wie neemt de verantwoordelijkheid? Wie heeft de regie in handen?

Welk pad kies jij?

Stel, bovenstaande afbeelding betreft een overleg met jouw collega’s van de gemeente over herinrichting van een gebied en daar wandelt plots een bewoner binnen met de vraag erbij te mogen zitten. In hoeverre sta jij hiervoor open en kies jij voor het olifantenpad (geen enkel bezwaar) vs. het rechte pad (wel bezwaar)? Hoe gaan jouw collega’s hier eigenlijk mee om? Aan de deelnemers van de sessie werd gevraagd hoe zij zouden reageren op bovenstaande afbeelding en een actuele casus, door te gaan staan op het op de vloer aangebrachte olifantenpad of rechte pad.

Discussie

Hierop volgde een discussie waarin de verschillende belangen werden uitgediept. Besproken werd in hoeverre je omwonenden betrekt in dit soort processen, welke kennis je toepast en welke invloed je als gemeente nog hebt als je het proces uitbesteedt. Om de discussie nog verder te voeden beantwoorden de groep vragen zoals: Is het wenselijk om in de toekomst te streven naar een nieuw organisatiemodel, waarin belanghebbenden veel meer invloed uitoefenen op bestuurlijke keuzes? Wanneer is de overheid wel en wanneer niet aan zet? Verschilt dit per situatie? Wat is het afwegingskader?

De uitkomsten van de discussie:

1. Een tip is om altijd te zorgen voor feedback over wat er met ideeën van burgers gaat gebeuren.
2. Het zou mooi zijn als er een platform komt waar mensen hun mening/input kunnen geven. Een gedachte van een deelnemer hierbij was een ‘praatzaal’ in plaats van de raadszaal.
3. Volgens de deelnemers is het eigendom van de grond bepalend voor de vraag wie knopen door mag hakken.
4. We zullen altijd moeten zorgen dat goede afwegingen van keuzes gemaakt worden. Hierin heeft de procesbegeleider een belangrijke rol.
5. Een goed proces, waarin belanghebbenden op de juiste momenten worden betrokken en een rol krijgen is complex, maar heeft wel de toekomst. Op deze wijze wordt het algemeen belang het beste gediend.

Geïnteresseerd?

Als je als gemeente wilt uitvinden en bediscussiëren hoe ingewikkeld en complex het is welke rol je neemt, en hoe divers het is bij verschillende onderwerpen, zijn wij graag bereid deze sessie nog eens te komen herhalen. Op deze wijze zorgen we er met elkaar voor dat we de discussie blijven voeren om ervoor te zorgen dat iedereen zich thuis voelt in de publieke ruimte.