Kan dat, verdichting en toch tevreden inwoners?
Herken je dat, dat je sneller wilt gaan lopen als je op een plek bent met hoge gebouwen, die kaal, saai en winderig is? Of dat je wilt vluchten als je ergens bent waar zoveel mensen zijn dat je haast geen ruimte meer voor jezelf hebt?
Deze blog gaat over mogelijke gevolgen van de woningbouwopgave en een toenemende verdichting voor ons welbevinden. Wat kunnen wij doen om de beleving van de openbare ruimte te verbeteren?
Enorme bevolkingsgroei
Op www.worldometers.info kun je de actuele stand van de wereldbevolking bekijken. Er zijn op dit moment ruim 7,5 miljard mensen op deze wereldbol en het aantal neemt exponentieel toe. In Nederland groeit de behoefte aan woningen relatief sneller dan het aantal inwoners. Oorzaak hiervan is de bevolkingsgroei gecombineerd met een relatief nog harder groeiend aantal huishoudens. In vrijwel alle gemeenten neemt het aantal huishoudens toe, tussen 2015 en 2030 is er een toename van 700 duizend extra huishoudens (bron: CBS). Het gevolg hiervan laat zich raden: we zullen steeds meer openbare ruimte moeten inleveren.
Dichtrekenen
Met name de binnensteden verdichten, want daar groeit het aantal woningen zonder dat de omvang van de straten en pleinen kan toenemen. Verontrustend is dat we voor deze opgave staan in een tijdperk waarin veel focus ligt op financiële resultaten. De openbare ruimte is vaak het sluitstuk van ruimtelijke ontwikkelingen. De beleving en behoeften van inwoners zijn op de achtergrond geraakt, terwijl de openbare ruimte een sociale functie heeft en kan bijdragen aan de leefbaarheid (gezondheid, welzijn, klimaat, etc.).
Stress
Is verdichting een mogelijke stressor? Jazeker! In Nederland doen we nauwelijks onderzoek hiernaar. Hoewel er onder ontwerpers meer aandacht is gekomen voor beleving en gezondheid wordt omgevingspsychologisch onderzoek in het algemeen zelden toegepast. Ook wordt weinig beleid gemaakt op basis van omgevingspsychologisch onderzoek. Er is bijvoorbeeld wel veel onderzoek gedaan naar het effect van ‘crowding’ op mensen. ‘Crowding’ is het gevoel dat we krijgen als er, als gevolg van verdichting, ongewild teveel mensen om ons heen zijn en/of onvoldoende persoonlijke ruimte. Ik noem het voor nu ‘drukte’. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat drukte gevolgen heeft voor ons welbevinden. Hoge gebouwen leiden bijvoorbeeld tot een groter gevoel van drukte en minder ervaren controle over de situatie, veiligheid, privacy en tevredenheid over relaties met andere bewoners, dan lage gebouwen. Hoge dichtheden leiden tot negatieve gevoelens, onrust, stress en mogelijk tot ziekten. Verder zorgt het voor het minder waarderen van andere mensen én plekken en resulteert het in een afname van hulpgedrag, gevoelens van hulpeloosheid en soms zelfs agressie. (Bell, Greene et al., 2001). We kunnen verwachten dat de kwaliteit van leven afneemt als de verdichting en drukte (flink) toenemen. Tenzij we de kansen verkennen en meer te weten komen over de beleving en behoeften van inwoners en deze kennis vervolgens vertalen naar beleid, visies en oplossingen.
Tips!
Lokaal onderzoek naar verdichting is altijd een goed idee. Andere grote steden zoals Toronto gingen voor. Een ander goed idee is het verkennen van de mogelijke toepassingen van dit onderzoek. Er zijn geen algemene richtlijnen, maar enkele algemene tips zijn wel te geven. Voor een meer mensgerichte aanpak kun je onder meer denken aan de volgende leidende principes voor de inrichting:
- Voorkom verdichting op plekken waar je van tevoren aan ziet komen dat dit negatieve gevolgen zal hebben op het welbevinden.
- Een groene omgeving draagt op vele manieren bij aan het welzijn van mensen, door een betere luchtkwaliteit en mogelijkheden voor gezond bewegen. Van natuur is bovendien wetenschappelijk aangetoond dat mensen sneller herstellen van stress.
- Creëer plekken voor ontmoeting. In sterke gemeenschappen accepteren mensen de nabijheid van anderen en drukte. Maak bijvoorbeeld liever een plein met sociale functies dan parkeerplaatsen.
- Zorg voor een betekenisvolle openbare ruimte met zinvolle functies waar mensen activiteiten kunnen ondernemen (bijvoorbeeld het Amstelpark met horeca, sport- en recreatiemogelijkheden en kunst).
- Geef controle over situaties en voorzieningen. Het bedienen van bijvoorbeeld een lift of stoplichten, meedenken over de inrichting, interactieve kunst (ken je de D-toren in Doetinchem van Lars Spuybroek en Q.S. Serafijn?) etc. geeft het gevoel van meer controle over de situatie. Mensen die controle ervaren kunnen beter omgaan met stress als gevolg van drukte.
Wat te doen?
Wat gebeurt er als wij toestaan dat bij de aankomende woningbouwopgave geen rekening wordt gehouden met de menselijke maat?
Ik ben van mening dat de overheid de regie moet pakken, maar dat iedereen iets kan doen en dat het goed is als iedereen die ruimte neemt en krijgt. De openbare ruimte mag niet het sluitstuk zijn van ruimtelijke plannen. Het is meer dan een restruimte met eventuele esthetische en verkeerstechnische waarden. Omgevingspsychologen kunnen een bijdrage leveren aan ruimtelijke plannen en de belangen van de gebruikers van de openbare ruimte vertegenwoordigen. Als we de mens centraal stellen en allemaal vanuit onze rol een bijdrage leveren, door beleid te beïnvloeden en actief mee te denken in projecten, zorgen we er beter voor dat onze leefomgeving gezond en prettig blijft.
Deze blog is geschreven door Mariska Kien.
0 comments on Kan dat, verdichting en toch tevreden inwoners?