Mensgericht beheer maakt niet alleen de beheerder gelukkig

Zijn mensen gelukkig in de openbare ruimte? Faciliteren de inrichting en het beheer ontmoeting? Zorgt de openbare ruimte ervoor dat mensen gezond blijven? Stellen gemeenten zichzelf die vragen? En zo ja, welke instrumenten gebruiken zij om de openbare ruimte zo in te richten en te beheren dat zij leidt tot geluk? Lever je bijdrage aan verandering. Twaalf gemeenten gingen je voor en stelden geluksbeleid op.

Mensgericht beheer

De consequentie van de wijze waarop wij onze openbare ruimte inrichten en beheren is dat de focus op zaken komt te liggen die weinig bijdragen aan geluk. Het is daarom tijd voor een volgende stap in de transitie van het beheer. Naast een operationeel, technisch, kwaliteitsgestuurd, risicogestuurd en omgevingsbewust beheer wordt het tijd om de mens centraal te stellen en te kiezen voor een mensgericht beheer.

De gebruiker van de openbare ruimte

Een openbare ruimte die bereikbaar is voor bewoners, fietsers, het OV en gemotoriseerde particuliere vervoersmiddelen. Een openbare ruimte die kwaliteit heeft en voldoet aan de normen. Het zijn opgaven waar gemeenten hard aan werken. Daarbij wordt vaak onbewust voorbijgegaan aan het belang van de gebruiker van de openbare ruimte. Die gebruiker wil een gelukkig leven leiden, waarin hij of zij betekenis ervaart, een doel heeft en iets voor anderen kan betekenen. De positieve psychologie en positieve gezondheid buigen zich hierover vanuit de benadering niet de (geestes)ziekte maar het betekenisvol en gelukkig leven centraal te stellen.

Inrichten op geluk

In welke mate faciliteert onze leefomgeving en openbare ruimte deze behoeften door bijvoorbeeld ruimte te bieden voor ontmoeting en activiteiten? Denk aan zitmogelijkheden, verblijfskwaliteit aan het water, beweegroutes zo ver mogelijk van gemotoriseerd verkeer, integratie van de ruimte tussen speelplekken, openbare weg en gebouwen, e.d. Er zijn in het kader van het welzijnsbeleid praktijkvoorbeelden, maar lang niet genoeg om het ‘geluk’ te faciliteren. In ziekenhuizen staat de mens al veel centraler dan in het beheer. De voordelen zijn daar ook zichtbaarder en vertalen zich in lagere kosten en hogere opbrengsten. Denk aan een patiënt die als gevolg van een natuurlijke ziekenhuisomgeving sneller opknapt en minder medicatie nodig heeft. Ook in het bedrijfsleven en bij zorgverzekeraars dringt de betekenis van geluk dieper door. Het bedrijfsleven onderzoekt de betekenis van het Bruto Nationaal Geluk (BNG) en verkent de voordelen voor zowel de klant als de werknemer. Een werknemer die meer werkgeluk ervaart is productiever en minder vaak ziek. Dit is winst!

Mensgericht beheer: de voordelen

Het bevorderen van geluk is niet alleen een opgave voor het bedrijfsleven of de zorg. Gemeenten hebben een controlerende taak, maar hebben wel degelijk (indirect) ook de taak om het geluk van inwoners te bevorderen. In twaalf gemeenten (o.a. Tiel, Drimmelen, Peel en Maas, Ettenleur, Breda en Roerdalen) wordt geëxperimenteerd met geluksbeleid gekoppeld aan het welzijnsbeleid. Bijvoorbeeld door een geluksambtenaar aan te stellen, een budget beschikbaar te stellen voor eenmalige geluksbevorderende uitgaven en/of een visie op te stellen. Dit zijn eerste stappen die leiden tot meer inzicht in wat kennis van geluk kan betekenen.

De rol van PLANTERRA

Wij onderzoeken in onze opdrachten welke winst behaald kan worden en welke kosten kunnen worden bespaard met een grotere focus op de gebruiker in plaats van assets. Voor wat betreft de openbare ruimte leidt het naar verwachting tot:

• een langere levensduur van de inrichting,
• het bereiken van economische doelstellingen (meer bedrijvigheid, toerisme),
• het bereiken van sociale doelstellingen (minder eenzaamheid, meer sociale samenhang),
• een hogere kwaliteit van leven (minder zorgkosten).

De omgevingswet

Hoe kun jij als beheerder of beleidsadviseur openbare ruimte verandering brengen en zorgen voor geluk als nieuwe maatstaf voor beheer? Wellicht is de Omgevingswet jouw kans om te zorgen voor een betere aansluiting van de openbare ruimte op de behoeften.

Kies voor een nieuwe mindset

1. Van opgave gestuurd naar behoefte gestuurd
2. Van asset naar mens-omgeving
3. Zorg dat je een adviserende en verbindende rol hebt en neem je collega’s mee in het nieuwe denken.
4. Zoek actief de verbinding met andere beleidsvelden zoals het sociaal domein

Visie

1. Zorg voor een visie waarin de mens centraal staat
2. Zorg voor programma’s waarin gebruik en beleving centraal staan
3. Bepaal enkele richtlijnen m.b.v. gedragskennis

Doen

1. Observeer het gedrag in de openbare ruimte en doe lokaal onderzoek naar behoeften
2. Grijp herinrichting aan als kans om verandering te brengen
3. Faciliteer initiatieven en laat belanghebbenden participeren
4. Betrek literatuur over wat mensen gelukkig maakt bij je opgaven
5. Adviseer een slimmere verdeling van middelen
6. Vier je successen!

Deze gemeenten zijn er al mee bezig

In onder andere de gemeenten Diemen, De Bilt, Wageningen en Ede begeleidden wij onlangs sessies waarin het geluk op de agenda stond door met behulp van speelkaartjes mogelijkheden voor de verbinding tussen beheeropgaven en sociale opgaven te leggen. Eerder schreven wij ook visies waarin wij deze verbanden legden en uitwerkten in concrete gebiedsprogramma’s. Deze gemeenten waren gebaat bij deze bredere visie en konden op basis hiervan de interne samenwerking versterken. Wij zijn nog op zoek naar een gemeente die een pilot willen uitvoeren van onze belevingsscan.

Wat is bijzonder aan de belevingsscan van PLANTERRA?

De belevingsscan meet het tevreden gevoel in de openbare ruimte. Het uitgangspunt van onze scan is dat het beheer en het onderhoud van de openbare ruimte deze ervaring maar voor een deel verklaren. Medebepalend voor een goed gevoel in de openbare ruimte zijn: de functionaliteit en aantrekkelijkheid van de openbare ruimte, communicatie over activiteiten in de openbare ruimte en dienstverlening van gemeente en haar aannemers.

De scan levert inzichten op voor beleid en de uitvoering, en kan worden gericht op functionele focusthema’s zoals spelen, bewegen, gezondheid, duurzaamheid, ontmoeting en participatie. Met behulp van de inzichten kan het volgende worden bereikt: onderhoudsverslimming, een betere inrichting van de openbare ruimte, een betere dienstverlening en een sterkere communicatie over activiteiten in de openbare ruimte.