Hoe de beleving van de openbare ruimte verandert in tijden van corona

De laatste weken merk ik dat mijn beleving van de openbare ruimte verandert. Het is minder druk op straat, de straten lijken schoner en ik merk dat ik zelf ook minder gehaast ben. Zeker de eerste weken van de intelligente lockdown was dit overduidelijk merkbaar op straat. Het contrast met daarvoor was onvoorstelbaar. Inmiddels wordt het langzaam aan iets drukker op straat, maar de lange-termijnimpact van de anderhalvemetersamenleving wordt steeds duidelijker zichtbaar. Kortom, het gebruik van de openbare ruimte verandert. Wat doet dit met onze beleving?

Geluid

Onze beleving wordt onder anderen bepaald door de sociale omgeving. Geluiden van verkeer en mensen kunnen stress veroorzaken en daardoor leiden tot een negatieve beleving terwijl natuurgeluiden zoals water of vogels een ontspannende werking hebben. Doordat de openbare ruimte op sommige plekken minder intensief gebruikt wordt, is het stiller en rustiger. Er zijn minder omgevingsgeluiden en bewegingen wat invloed heeft op beleving en gebruik. Een voorbeeld is een plein bij mij in de straat. Normaal rijden er constant auto’s voorbij waardoor het een onaangename plek is om te ontspannen. Het plein wordt daarom alleen functioneel gebruikt, namelijk voor het parkeren van fietsen. Doordat het verkeer tijdens het begin van de coronacrisis is afgenomen, is mijn beleving en gebruik van het pleintje ook verandert; het is nu een aangename plek waar ik graag mijn boek lees, mijn lunch nuttig of met mijn buren een praatje maak (op 1,5 meter afstand). Het is niet zozeer de stilte (want stilte kan ook een onveilig gevoel geven), maar de afwezigheid van verkeersgeluiden en beweging die mijn beleving en gedrag positief beïnvloeden.

Rommel

Een rommelige omgeving bepaalt voor een groot deel hoe wij de openbare ruimte beleven. Dit is onderdeel van de fysieke omgeving, die net zoals de sociale omgeving invloed heeft op onze beleving. We storen ons bijvoorbeeld aan zwerfafval, uitpuilende prullenbakken en fietsen die in de weg staan. Hierdoor kunnen we de omgeving als onaantrekkelijk beoordelen wat weer invloed heeft op ons gedrag zoals hoelang we er verblijven. Daarnaast kan een rommelige omgeving een onveilig gevoel geven en crimineel gedrag stimuleren. In de coronatijd valt mij op dat de openbare ruimte schoner is. Voor mijn woonplaats Utrecht geldt dat ik een aantal recreatieve plekken en bezienswaardigheden (zoals de Oudegracht) nog nooit zo schoon heb gezien.  

Drukte

Omgevingsprikkels kunnen voor voetgangers een grote verstoorder zijn van rust en comfort. Onze collega Fernand heeft onderzoek gedaan naar de beleving van voetgangers in een winkelstraat. Een uitkomst van zijn onderzoek was dat geluid (van bijvoorbeeld auto’s) en obstakels (zoals reclameborden) als zeer hinderlijk worden ervaren en soms zeer stressvol kunnen zijn. Dit zal voor velen herkenbaar zijn. Omdat er minder mensen op straat zijn merk ik dat ik als voetganger minder stress ervaar, doordat ik meer ruimte heb. Op pleinen waar ik mij voorheen een weg moest banen langs geparkeerde fietsen en andere voetgangers kan ik nu ‘vrij’ rondlopen. En ook het oversteken van een weg of kruispunt, wat vaak een stressfactor is voor voetgangers, gaat nu zonder hikken of stoten. Het gevoel dat je met vrijheid kan wandelen door de omgeving draagt voor mij bij aan een positieve beleving. Ik wandel met plezier en kies voor routes door de stad die ik voor de coronatijd niet zo snel zou nemen.

Negatieve beleving

In de coronatijd is mijn beleving van de openbare ruimte niet alleen maar positief verandert. Op sommige plekken in de openbare ruimte is mijn beleving door drukte op straat juist negatiever. De persoonlijke context bepaalt, naast de fysieke en sociale omgeving, ook onze beleving. Op plekken waar andere mensen zijn ben ik alerter doordat we 1,5 meter afstand moeten houden van elkaar. Dan ben ik als het ware continu op mijn hoede of de afstand tussen mij en de ander wel voldoende is. Hoewel er minder mensen op straat zijn, ervaar ik daardoor alsnog meer stress in de openbare ruimte dan voor de coronacrisis toen het in feite drukker was. Ook in de coronatijd bepaalt de omgeving onze beleving. En daardoor is de openbare ruimte ook in de coronatijd van belang.

Stadsverbeteraar