Hoe kunnen gemeenten voldoen aan de speelbehoefte van de mens? Wij geven 5 tips

Veel gemeenten vragen zich af of de openbare ruimte wel klimaatadaptief is. Dat is een goede vraag, maar waarom zouden we niet meteen de vraag stellen of de openbare ruimte nog aansluit op onze menselijke behoeften? Onze behoefte om te spelen.

De Homo Ludens

Wij zijn een Homo Ludens, een begrip uit de jaren ’30 van Johan Huizinga: een mens die ruimte nodig heeft voor beweging, ontdekking, creativiteit, ontwikkeling, sport en spel. Buiten ligt een deel van die ruimte die we hiervoor gebruiken. Spelen is vooral voor kinderen, denken wij. Maar in zekere zin hebben wij een speelbehoefte tot wij sterven. Wij sporten, fietsen, wandelen, zoeken inspiratie, fotograferen en bezoeken parken. De bredere definitie van spelen betreft ieders speelbehoefte.

STOP-principe

Onze openbare ruimte is helaas niet ingericht op basis van deze definitie. Zij is functioneel ingericht, op basis van het belang van auto’s. Jan Gehl is een groot voorstander van het weren van auto’s en strijdt al jaren met succes voor meer ruimte voor andere weggebruikers. Er zijn zichtbare veranderingen: autoluwe woonstraten, autovrije stadscentra, meer ruimte voor fietspaden. Met name Nederland is een internationaal voorbeeld met ons uitgebreide fietsennetwerk. En toch valt er ook hier nog veel te winnen. Als wij nu eens het algemeen STOP-principe van de Vlaamse overheid als basis voor onze inrichting zouden nemen? Eerst de Stappers, dan de Trappers, dan het OV en dan pas het Particuliere gemotoriseerde vervoer? De homo ludens als basis in de piramide. Dat is pas een verbetering!

Kansgestuurd beheer

Het momentum is er, want de schop gaat de komende decennia vaak de grond in. Vanwege de energietransitie, vanwege in- en uitbreidingslocaties en vanwege het vervangingsonderhoud in straten en op pleinen. De noodzaak om het belang van de mens centraal te stellen is er in toenemende mate: de Omgevingswet vereist dit. Inwoners willen en mogen steeds vaker een stem hebben in het beleid van overheden.

Hoe zouden wij die stem kunnen faciliteren?

1. We bepalen nieuwe principes voor de speelbehoefte: speeltoestellen zijn niet langer de standaard voorziening, maar het gaat om ruimte voor activiteiten die kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen graag doen. Hier is al veel onderzoek naar gedaan. De behoeften zijn dus in grote lijnen al bekend.
2. We denken niet alleen aan oplossingen in termen van fysieke maatregelen, maar ook in termen van activiteiten en organisaties (hardware, software en orgware). Activiteiten zoals buitenspeeldagen bieden veel meer uitdaging dan een saai speeltoestel. Georganiseerde activiteiten zorgen ervoor dat kinderen en hun ouders elkaar ontmoeten en vaker samen (buiten) spelen.
3. Participatie is een uitgangspunt, maar we stoppen met het verzamelen van wensenlijstjes en onderzoeken met elkaar de daadwerkelijke behoefte van de homo ludens. Welke activiteiten onderneemt hij en wat sluit aan op zijn behoeften?
4. We nemen de plannen op in (omgevings)plannen en (omgevings)visies.
5. We combineren budgetten van het fysieke en sociale domein.

In ’s-Hertogenbosch begeleiden wij momenteel een proces om te komen tot een nieuw speelruimtebeleid. Daar worden de ontwikkelingen onderzocht en stellen we samen met de gemeente nieuw beleid op met een passende nieuwe werkwijze.