Gemeente Eindhoven – Leidraad Openbare Ruimte

Eindhoven groeit, maar de openbare ruimte groeit in omvang niet mee. De Visie Openbare Ruimte uit 2006 was daarom aan een update toe. Maar hoe kom je in het tijdperk van de Omgevingsvisie tot een nieuwe visie voor de openbare ruimte? Wij hielpen gemeente Eindhoven met het opstellen van een Leidraad Openbare Ruimte als werk- en inspiratiedocument voor de organisatie.

De druk op de openbare ruimte in Eindhoven neemt toe als gevolg van verdichting. Zo wonen en werken er steeds meer mensen in de stad, die allemaal gebruik maken van de openbare ruimte. Tegelijkertijd heeft de gemeente grote ambities als het gaat om klimaatadaptatie, gezondheid en biodiversiteit. De toenemende druk en de veelheid en verscheidenheid aan ambities waren aanleiding voor een integrale visie op de openbare ruimte. Gemeente Eindhoven vroeg PLANTERRA om dat traject te begeleiden.

Hoe we de visie op de openbare ruimte vernieuwden en wat we daarvan leerden

Samen met een projectteam en een werkgroep van tien beleidsadviseurs schreven we een Leidraad Openbare Ruimte. De leidraad fungeert in eerste plaats als werkdocument voor de organisatie. Op basis van de Omgevingsvisie en bestaand beleid hebben we keuzes over het gebruik, de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte opgeschreven. We lichten zeven lessen uit.

1. Maak geen nieuw beleid als er al beleid ligt

Aan beleidsdoelen voor de openbare ruimte is geen gebrek, zo ook in Eindhoven. De Omgevingsvisie en bestaande beleidsstukken benoemen al veel ambities voor de openbare ruimte, zij het verspreid over verschillende hoofdstukken en documenten. Er is geen plek waar de uitgangspunten voor de openbare ruimte centraal en integraal worden behandeld, terwijl daar juist behoefte aan is. Een logische eerste stap is daarom om al deze uitgangspunten voor de openbare ruimte samen te brengen. Zo wordt bestaand beleid beter benut.

2. Laat nieuw beleid landen in de Omgevingsvisie

Dat neemt niet weg dat er soms aanvullend beleid voor de openbare ruimte geschreven moet worden. Zo kunnen nieuwe inzichten leiden tot aanscherpingen van bestaand beleid en zo kan het  nodig zijn om het belang van de openbare ruimte extra te onderstrepen. Uit de bijeenkomsten met de strategische beleidsmedewerkers van gemeente Eindhoven volgde bijvoorbeeld een aangescherpte lijst met uitgangspunten. Deze lijst hebben we meegegeven aan het team Omgevingsvisie, zodat het belang van de openbare ruimte ook in de Omgevingsvisie landt.

3. Koppel de opgaven uit de Omgevingsvisie aan je eigen thema’s

Tegelijkertijd is het belangrijk dat er vanuit de Leidraad haakjes zijn naar de Omgevingsvisie om de continuïteit van het beleid te waarborgen. In Eindhoven hebben we daarom de opgaven uit de Omgevingsvisie gekoppeld aan eigen thema’s voor de openbare ruimte. Zo zorgen we niet alleen voor continuïteit, maar maken we ook inzichtelijk hoe stedelijke opgaven en ambities zich vertalen naar uitwerkingen voor de openbare ruimte.

4. Durf af te wijken van de opgaven uit de Omgevingsvisie om je verhaal sterker neer te zetten

Dit betekent niet dat je de indeling van de Omgevingsvisie 1 op 1 over moet nemen voor een Leidraad Openbare Ruimte. Voor de ene opgave speelt de openbare ruimte zo’n belangrijke rol dat een verdere onderverdeling gewenst is, terwijl deze voor rol een andere opgave verwaarloosbaar is. Durf daarom af te wijken van de Omgevingsvisie als het kader niet aansluit bij het verhaal dat je met je beleidsstuk wil vertellen.

5. Houd de gebiedsvertaling op hoofdlijnen

Hoewel de ambitie voor de openbare ruimte in Eindhoven overal hetzelfde is, is de opgave dat niet. In de binnenstad is de druk op de openbare ruimte en de noodzaak om keuzes te maken groter dan in woon- of werkgebieden. Het is belangrijk om deze verschillen in de stad te erkennen. In de Leidraad onderscheiden we daarom vijf opgavegebieden. Binnen deze opgavegebieden komen de beleidsambities in meer of mindere mate aan bod. We hebben er voor de leesbaarheid voor gekozen om geen vertaling naar wijk- of buurtniveau in de Leidraad op te nemen. De vertaling naar wijk- of buurtniveau verdient zeker een uitwerking, maar dat hoort wat ons betreft in een gebiedsplan te landen.

6. Vormgeving is essentieel

Inhoudelijk dient het verhaal te kloppen en te overtuigen, maar met de juiste vormgeving weet het beleidsstuk ook te inspireren en te beklijven. Bondige teksten en goed beeldmaterieel dat in balans is met de inhoud zorgen voor een aantrekkelijk en bovenal overzichtelijk geheel.

7. Denk na over de doorwerking van het stuk

Denk op voorhand na over de doorwerking van het stuk. Een rapport kan nog zo mooi zijn en inhoudelijk vol goede punten staan, maar als er geen vervolg aan gegeven wordt, blijft de impact ervan beperkt. Zorg er daarom voor dat het stuk onder de aandacht wordt gebracht bij medewerkers en een plek krijgt in bestaande werkprocessen. Zo voorkom je dat een rapport of plan in de (digitale) lade belandt.

Meer weten?

Meer weten over dit project of doorpraten over beleid voor uw gemeente, neem contact op met Jeroen Bruinenberg via jeroen.bruinenberg@planterra.nl.

Bekijk het eindresultaat van de Leidraad Openbare Ruimte hieronder. Vormgeving door gemeente Eindhoven.