Nastreven van ambities via opgavegericht beheer in Haarlem

De openbare ruimte is van groot belang voor ons welzijn en heeft daarnaast een sleutelrol in het behalen van klimaat-, vergroenings-, mobiliteits- en energie-ambities. PLANTERRA schreef samen met de gemeente Haarlem het Strategisch Beheerplan Openbare Ruimte waarmee richting wordt gegeven aan de veranderende rol en invulling van beheer middels opgavegericht beheer.

Door vanuit technische noodzaak gedreven onderhoud te koppelen met beleidsambities kan de openbare ruimte bij vervanging en herinrichting in een keer op meerdere punten worden aangepakt. De strategie van opgavegericht beheer in Haarlem is tweeledig. Enerzijds blijft er gestuurd worden op instandhouding van de openbare ruimte door te beheren op basis van technische en beeldkwaliteiten. Anderzijds zijn daar opgaven aan toegevoegd als de klimaat-, mobiliteits- en energietransitie die middels beheer verwezenlijkt dienen te worden. In een vroegtijdig stadium van onderhoud wordt nu al keuzes gemaakt over inrichting en daardoor wordt het beheer complexer. Dat vraagt om de juiste aanpak.

Opgavegericht beheer is datagestuurd en wijkgericht beheren

Daartoe wordt in de eerste plaats een meerjarenprogramma opgesteld aan de hand van een ambitieweb (zie voorbeeld onder). Zo wordt voor de verschillende opgaven inzichtelijk gemaakt waar de ambities en uitdagingen liggen. Het verzamelen en op orde houden van de benodigde data is daarbij een vereiste. Vervolgens worden er vanuit het meerjarenprogramma zowel korte- als langetermijnplanningen opgesteld om rekening te houden met de uiteenlopende levensduren van de objecten in de openbare ruimte.

Op straat- en buurtniveau kan dan gekeken worden waar de meekoppelkansen zitten voor bewonersinitiatieven. Welke wijken moeten op de schop voor groot onderhoud aan de riolering of de wegen? Is het mogelijk om gelijktijdig met dat onderhoud meer ruimte te creëren voor groen ter bevordering van klimaatadaptatie, de verkeersveiligheid te vergroten en een warmtenet aan te leggen ten behoeve van de energietransitie en ook nog bewonersinitiatieven mee te nemen? De opgaven in de ondergrond vervullen hierin een centrale rol, omdat zij doorgaans van de meest urgente aard zijn.

“Het schept een kader voor beleid en uitvoering om samen te werken.”

Binnen bestaande programma’s  bijdragen aan ambities in de openbare ruimte

‘Het grootste voordeel van opgavegericht beheren is dat er een kader is voor beleid en uitvoering om samen te werken, waar iedereen – van beheerder tot aan de directie toe – enthousiast over is’, aldus projectleider Rutger Wierda. ‘Ruimtelijke opgaven worden verwezenlijkt via beheer en onderhoud, waardoor er minder losse investeringen nodig zijn om gemeentelijke ambities te halen. De kosten voor beheer stijgen daardoor weliswaar, maar de opbrengsten stijgen des te sterker.’ De vraag is hoe de beheerder binnen bestaande programma’s kan bijdragen aan opgaven en ambities in de openbare ruimte.

Een bijkomstig voordeel van opgavegericht beheer is dat de openbare ruimte integraal wordt aangepakt waardoor keuzes eerder te maken zijn en natuurlijk de straat ook maar 1x open gaat, waardoor de hinder voor omwonenden beperkt blijft. Op zich wordt iedere straat 1x in de 40 jaar vernieuwd vanwege onderhoud. Door deze aanpak is na 10 jaar de stad voldoet de stad al voor een kwart aan alle ambities en is daarmee ook al meer toekomstig bestendig ingericht.

“Een plan is maar een plan.”

Uiteindelijk is het Strategisch Beheerplan Openbare Ruimte slechts een plan. De daadwerkelijke uitvoering van opgavegericht beheer ligt bij de beheerders zelf. Zij zullen uit hun eigen beheerdomein moeten treden om samen te werken met andere domeinen en om de opgaven te verwezenlijken. Daarbij is het gedegen verzamelen en delen van informatie essentieel. Het plan geeft veel richting om ook de organisatie meer toekomst bestendig te maken en integraal denken en handelen te bevorderen.